Wat is genoeg? Een antwoord vinden is moeilijk, toch moeten we erover nadenken
Wat is genoeg? Het is een vraag die de mensheid al eeuwen bezighoudt. Maar nooit was het zo urgent als in ons huidige tijdperk van hyperconsumptie.
Het is een ogenschijnlijk eenvoudige vraag: wat is genoeg? Toch is hij allesbehalve makkelijk te beantwoorden. Wat genoeg is, is cultureel en persoonlijk bepaald. Wat voor de een meer dan genoeg is, is het voor de ander nog lang niet. En ja, er zijn ook genoeg mensen voor wie de vraag sowieso niet te beantwoorden is. Want je kan pas nadenken over genoeg als je ook genoeg hebt.
In die laatste hoedanigheid bevindt het overgrote deel van de mensen in de westerse wereld zich niet. Wij hebben genoeg om een goed leven te kunnen leiden. En toch blijven we streven naar meer en meer. Opgepompt door een economie die groei ziet als bestaansrecht.
Keerzijde van meer en meer
Dat streven naar meer en meer heeft een keerzijde. De gemiddelde Nederlander heeft ruim drie keer de beschikbare ruimte en grondstoffen op aarde nodig voor zijn levensstijl dan er voor hem of haar beschikbaar is. Dat dat kan, komt enkel en alleen omdat we de ruimte van anderen inpikken. Onze drang naar meer gaat ten koste van de natuur, zorgt voor armoede, uitbuiting en vervuiling op andere continenten en is de grote aanjager van klimaatverandering.
We zullen dus een antwoord moeten vinden op die vraag over genoeg en ons daartoe moeten gaan verhouden.
Voor een deel kunnen we ons daarvoor wenden tot de economie. Nieuwe stromingen daarbinnen pleiten voor een andere blik. Economie zou niet langer moeten gaan over groei maar over welzijn. Want als die groei ten koste gaat van onszelf en de wereld, wat hebben we daar dan nog aan? Dat gaat van heel extreem, de degrowth-beweging die pleit voor economische krimp, tot de iets genuanceerde kijk van de postgroei-beweging die kwantitatieve groei niet meer als doel op zich ziet maar gaat voor kwalitatieve groei: niet meer maar beter.
Wat betekent het in het dagelijks leven?
Het zijn interessante concepten maar ze zijn ook theoretisch. Want wat betekent dat in het dagelijks leven? Weten wanneer je genoeg hebt? Tevreden zijn met wat er is?
Voor de serie Bêst genôch, waarvan vandaag de eerste aflevering verschijnt, interviewde ik verschillende Friezen over dit thema. Het zijn mensen die er bewust voor kiezen om het streven naar meer los te laten. Door als ondernemer niet alleen op winst te sturen maar ook op andere kwaliteiten. Anderen laten de genoeg-vraag doorklinken in hun dagelijks leven of de opvoeding van hun kinderen.
Een gelukkiger leven
Wat bij al die interviews telkens weer naar voren komt, is dat het het leven een nieuwe dimensie geeft. Tevredenheid, rust, tijd voor dingen die er echt toe doen. Weten wanneer het genoeg is, is een heel comfortabele positie. Iets wat de Griekse filosoof Epicurus al in de derde eeuw voor Christus wist. Hij stelde toen al vast dat het streven naar rijkdom en roem mensen niet gelukkiger maar juist ongelukkiger maakte.
Het is een besef dat steeds meer indaalt, zo blijkt ook uit alle interviews. We zien steeds meer die keerzijde van meer en meer. Het bracht ons grote welvaart. Maar nu niets meer.
Daarom moeten we zoeken naar een alternatief.
’Ik ben gelukkiger als ik streef naar eenvoud’
Wilbert Elting
