[Contact.Links.info.] [Zoek op Site.] [De Slowpaper.]

Lanterfanten

OVERNACHTEN

Zoek op Site.

BEETSTERZWAAGTOEN

LANTERFANTENLEZEN

Beetsterzwaag.nu.

De Slowpaper.

Disclaimer

Meer Beetsterzwaag.
1-Tijd van de eik.
2-Drie namen voor een villa.
 
 
 
1-Tijd van de eik
 
 
Er staan veel prachtige eiken in Beetsterzwaag en omgeving. Eiken komen vaak voor in sprookjes, de wisseling van de equinoxen en seizoenen en zonnewendes ook. Op oude geschiedschrijving gebaseerde verhalen daarover zijn steeds weer doorverteld, waaronder het verhaal over Koning Eik en Koning Hulst. De kortste nacht tijdens de midzomerzonnewende in juni en de kortste dag tijdens de midwinterzonnewende in december werden gevierd. De lente-equinox op of rond 21 maart, en de herfstequinox op of rond 23 september, wanneer overal op aarde de lengte van dag en nacht gelijk zijn en de seizoenen wisselen werden net als de zonnewendes in voorchristelijke tijden al gevierd.
 
Koning Eik
De landschap- en dorpsbeeldbepalende eiken in Beetsterzwaag staan onder meer bij states, oprijlanen, in parken, omliggende natuurgebieden en dorpen in Opsterland. Eiken zijn zeer sterke bomen waarvan de bladen prachtig kleuren in de herfst. Wanneer de eik de bladen heeft losgelaten is de prachtige vorm van de eikenkroon die daaronder verborgen lag, in volle glorie te zien. Koning Eik of Oak King dankt zijn naam aan de machtige, majestueuze bladverliezende eik en leeft in het warme, zonnige zuiden. Hij draagt een brede krans van meestal groene eikentakken als kroon, meer dan de krans heeft deze zomerkoning niet nodig, hij hoeft zich niet te beschermen tegen het weer en staat symbool voor groei, genezing, ontwikkeling en nieuwe projecten.
Ontmoeting tijdens keerpunten
Koning Eik meet twee keer per jaar zijn krachten met zijn oudere broer Koning Hulst of Holly King, die zijn naam aan de hulststruik of hulstboom dankt, de enige groenblijvende loofboom en struik die van nature in de Benelux voorkomt. Afhankelijk van welke verhaalversie maten ze hun krach tijdens de zonnewendes of equinoxen. Op het Noordelijk halfrond won Koning Eik tijdens de Lente equinox, de tijd waarin zich overal in de natuur nieuw leven aandiende en alles uitbotte was hij heer meester. Koning Hulst won tijdens de herfstequinox wanneer de natuur zich langzaam naar binnen keerde. Hulst groeit langzaam in halfschaduw of bossen, kan 15 meter hoog worden en ruim 300 jaar oud, maar wordt meestal tot 10 meter hoog en rond 100 jaar oud. Koning Hulst in het koude, donkere, ijzige noorden, was gehuld in een dikke winterjas en met als kroon een vaak besneeuwde dichte hulsttakkenkrans waarin oranjerode hulstbessen schitterden tegen groen, bont of lichtgeel hulstblad. De donkere winterwereld, waarin de schijndode eik kleurloos leek, werd opgelicht. De kleurige hulstbessen en bladen gidsten iedereen naar het licht en de lente.
De eik, koning van het bos
Hulst mocht traditioneel tot de Twaalfde nacht, Driekoningen, in of aan huis blijven hangen en werd dan ritueel verbrand als reiniging aan het begin van het nieuwe jaar. Koning Hulst staat voor dood, winter, wedergeboorte en is de beschermer van vrede, begrip, vertrouwen, vreugde, goedheid, gezondheid, moederschap, liefde en huiselijk geluk. Hulstbessen staan voor trouwe liefde en eeuwige vriendschap. Bij de ontmoeting tussen de koningen in de winterwende won Koning Eik en brak de tijd aan van meer licht en warmte en nieuw leven. De eik staat symbool voor wijsheid, levenskracht en duurzaamheid en wordt in veel culturen als een heilige boom beschouwd, waaronder vergaderd werd en recht gesproken werd. In veel oude verhalen is de eik de Koning van het bos.
Tekst: Gerhild van Rooij
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2-Drie namen voor een villa,
Luitje de Goed, Thom Vellinga, echtpaar Smijter (deel 1)
 
Nummer 116, Luitje de Goed  
De Smijtervilla, aan de Buorren of de Buurt, later Hoofdstraat 116 genoemd, stond in Beetsterzwaag, hoofdplaats van gemeente Opsterland en is op 22 juni 2023 gesloopt. Rein Baarsma, woordvoerder van Trapezium Vastgoed B.V., wees erop dat de gemeente de B.V. in 2022 een sloopvergunning gaf en de villa uit 1896 toen geen potentieel gemeentelijk monument was. Hetzelfde gold voor de eerdere aankoop van de grond van voormalig grondeigenaar Van Teyens Fundatie in Beetsterzwaag. De architecturaal bijzondere villa van Luitje Goed, ook bekend als burgemeestershuis en Lomanhuis werd bij de overdracht van de grond ook niet als monument gezien. (1. Villa A.G. Smijter, kaart uitg. Schroor)
 
Lomanarchief
Oral history of mondeling overgeleverde verhalen, afbeeldingen en beschrijvingen van delen van het interieur, exterieur, de omringende tuin en schuur en spandoeken van acties tot behoud van de villa herinneren nog aan de villa. Naast kaarten, foto’s, documenten, kranten, tijdschriften, brochures, catalogi, boeken zijn er twee documentairefilms over de laatste bewoner, Jan Loman, Beetsterzwaag en de villa. In het Loman Archief in GBV, Van Sminiaweg 70, Aldtsjerk ligt documentatie over en van het echtpaar Loman en het Lomanhuis. De villa is een van de zeven gesloopte panden van architect en waterbouwkundige Luitje de Goed (1853-1926) in Beetsterzwaag. (2. Luitje de Goedarchitectuur spandoek, onder 2e van rechts de villa, 2023).
Thom Vellinga (1950-2023)
Verwoed ‘Beetsterzwaag informatieverzamelaar’ Thom Vellinga uit Beetsterzwaag heeft in Slowpaper 28, 2020 op Lanterfanten.nl onder meer gepubliceerd over de villa in vroegere en actuele staat en de bewoners. Thom was een van de ruim vijftig bruikleengevers van de dubbelexpositie Grensoverschrijdend - Grinskrusend Jan Loman in 2021 in Tresoar en Galerie Bloemrijk Vertrouwen (waarvan ik gastcurator/curator was). Hij deed regelmatig onderzoek in Tresoar, Leeuwarden en kwam vandaar wel naar GBV om informatie uit te wisselen over ‘nr. 116’, en meer. (3. Haiku en collage-printprent van Loman op flyer, 2021).
Smijtervilla, de Buurt 
Aafke, Martha Boschloo (1860, Aengwirden), notarisdochter uit Heerenveen, was gehuwd met de in 1889 tot burgemeester van Opsterland benoemde Arnold Gerhard Smijter (1847-1913). Het paar kreeg als verlaat huwelijkscadeau van haar vader een nieuwgebouwde villa aan de Burt of De buorren, gelegen op de locatie Hoofdstraat 116. Wandelen of lanterfanten was in die periode ook al een vrijetijdsbesteding, bijvoorbeeld door De buurt (Hoofdstraat), met nog tramrails en de landschappelijke omgeving. Thom Vellinga wees in dit verband op de Drachtster courant van 13 juli 1899, waar een advertentie in staat voor een wandelkaart. (4. https://www.lanterfanten.nl/1924409.htm, de villa op plattegrond, uitgave A.R. Bijlsma 1899, 2e druk rond 1907).
Bouw Smijtervilla-burgemeestershuis-Lomanhuis
Op die plattegrond uit 1899 staat de Smijtervilla. Betrokkenen van De Stop de sloop van het Lomanhuis actiegroep verwezen in hun petitie niet naar het bouwjaar 1896 maar naar de op de website https://www.kadasterdata.nl/beetsterzwaag/hoofdstraat/116 genoemde bouwdatum. Daar staat dat de villa uit 1910 zou dateren, een verschil van 11 jaar met de genoemde plattegrond en 14 jaar verschil met de door Thom genoemde bouwdatum 1896. (5. Historische fotokaart de Buurt verderop in het dorp, nog met tramrails).
Gerhild van Rooij
Met postuum dank aan de in Beetsterzwaag geboren Thom Vellinga, die de geschiedenis van ‘zijn’ dorp wilde bewaren in aantekeningen, knipsel- en fotoboeken en op Lanterfanten.nl en in Slowpaper over zijn vondsten schreef.